TRABZON VALİSİ CANİKLİ TAYYAR MAHMUD PAŞA İSYANI VE CANİKLİZÂDELERİN SONU (1805-1808)

İbrahim SERBESTOĞLU

ÖZET

XVI. yüzyıldan itibaren Dünya’daki değişim ve gelişimin hızına ayak uyduramayan Osmanlı Devleti, taşradaki otoritesini kaybetmiş, idareyi yerel hanedanlara bırakmıştı. Bu hanedanlar aldıkları yeni görevlerle bağlantılı olarak güçlerini ve nüfuzlarını arttırdıkça hem merkezî otoriteyle hem de rakip gördükleri komşu hanedanlarla çatışmaya girmişlerdir. XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Kuzey Anadolu’nun idaresi ile görevlendirilen Caniklizâdeler de söz konusu hanedanlardan birisidir. Hanedanın kurucusu Hacı Ali Paşa zamanından itibaren hem Çaparzâdelerle hem de merkezî otorite ile çatışmaya girmişlerse de her defasında siyasi ve idarî beklentiler doğrultusunda affedilmişlerdir. Hanedanın son lideri Tayyar Mahmud Paşa da III. Selim zamanında isyan etmiş, IV. Mustafa zamanında affedilip sadaret kaymakamlığı görevine getirilmiştir. Ancak II. Mahmud’un tahta çıkmasıyla önce sürgüne gönderilmiş ardından da idam edilmiştir. Böylece yaklaşık yarım asırdır Kuzey Anadolu’da etkin olan Caniklizâdeler sona ermiştir.

Anahtar Sözcükler: Tayyar Mahmut Paşa, Caniklizâdeler, Çaparzâdeler

 ABSTRACT

From the 16th century onwards the Ottoman Empire did not manage to keep up with the changes and developments in the western world and this caused many social, political, economic and international problems. One of the most important problems for the Ottomans during the 16th and 17th centuries was the weakening of central power and the loose of authority in the provinces. As a result local powers took control in most of the provinces. As the local powers became more dominant and influential in connection with the new responsibilities they received, they began to struggle with both the state and neighbouring local authorities. The Caniklizades who were assigned with the administ-ration of the northern Anatolia in the second half of the 18th century were one of these families. Although the family fought with both state and the Çaparzades since the time of Hacı Ali Pasha – the founder of the family – they were forgiven each time in line with the political and administrative expectations. The last leader of the family Tayyar Mahmud Pasha, too, revolted at the time of Selim III, was pardoned at the time of Mustafa IV and was appointed as the representative of the Grand Vizier in İstanbul. However, after Mahmud II ascended the throne, he was exiled and executed. In this way, the Caniklizades family, which was influential for half a century, came to an end.

Keywords: Tayyar Mahmud Pasha, Caniklizades, Çaparzades.