KURTULUŞTAN MONDROS MÜTAREKESİ’NE VİLAYÂT-I ŞARKİYE’DE MEYDANA GELEN MÜLKİ VE İDARİ SORUNLAR

Selçuk URAL

ÖZ

I. Dünya Savaşı, asırlardan beri devam eden Türk-Rus mücadelesinde son safhayı teşkil etmektedir. Rusya’nın hedefi Osmanlı Devleti’ni ortadan kaldırarak boğazları ele geçirmek ve Doğu Anadolu üzerinden Basra Körfezi’ne ve Doğu Akdeniz’e inmekti. 1915-1916 yıllarında Vilayât-ı Şarkiye’nin büyük kısmı Rus istilasına uğradı. Ekim 1917’de patlak veren Bolşevik İhtilali’ne kadar şehirler ve köyler Rus ordusu ve Taşnak çetelerinin elinde acı günler yaşadı. Sovyet İhtilali Çarlığa son verirken 3 Mart 1918’de imzalanan Brest-Litovsk Antlaşması ise Osmanlı Devleti’ne doğu vilayetlerini kurtarma fırsatı tanıdı. Osmanlı ordusu Taşnak katliamlarına son vermek üzere harekâta girişerek yaklaşık iki ay içinde bölgeyi kurtardı. Yeni dönemde mülki teşkilatın kurulması, iaşe, muhacir, halkın refahının artırılması ve bazı askeri ve idari muafiyetlerin tanınması gibi konular hükümetin önceliklerini meydana getirdi. Hükümetin almaya çalıştığı pek çok önlem mülki teşkilatların tesisinde yaşanan sıkıntılardan dolayı zayıf kaldı. Savaşın devam ediyor olması söz konusu adımlara da ciddi bir darbe indirdi.

Anahtar Sözcükler: Osmanlı Devleti, Rusya, Vilayât-ı Şarkiye, Elviye-i Selâse, Brest-Litovsk Antlaşması.

CIVIL AND ADMINISTRATIVE PROBLEMS OCCURRED IN THE EASTERN PROVINCES FROM THE INDEPENDENCE WAR TO THE MONDROS ARMISTICE.

ABSTRACT

The First World War represents the last stage of the deep-rooted struggle between Turkey and Russia. The aim of Russia was to abolish the Ottoman State and capture the Bosphorus and to go to the Persian Gulf and Mediterranean Sea through Eastern Anatolia. Most of the Eastern provinces were invaded by Russia between 1915 and 1916. The villages and cities suffered from both the Russain Army and Tasnak bands of rebels. While the Soviet Revolt put an end to the tsardom, the Brest-Litovsk Treaty signed on 3 March 1918 gave the Ottoman State an opportunity to save the eastern provinces. Ottoman Army started to save the region in order to stop the massacres of Tasnak powers. Setting up the civil organization, sustenance of the army, immigration, increasing the public welfare, and recognition of some military and administrative exemptions were the priorities of the government in the new era. A lot of precautions that the government wanted to take were not effective due to the problems experienced in the setting up of the civil organizations. The ongoing war also seriously hindered the steps to be taken.

Keywords: Ottoman State, Russia, Eastern Provinces, Three Provinces, Brest-Litovsk Treaty