Giritli Sırrı Paşa
Giritli Sırrı Paşa, XIX. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti’nde yetişmiş, üst düzey bir bürokrat, çok yönlü bir devlet adamı ve düşünürdür. Devletin pek çok kademesinde memuriyet yapmasının yanı sıra dinî eserler de telif eden önemli bir ilim adamıdır. 1844 yılında Girit’te dünyaya gelen Paşa, 1895 yılında vefat etmiştir. İlk devlet hizmetine başladığı kitabet görevinden ölümüne kadar İmparatorluğun farklı coğrafyalarında görev yapmıştır.
Sırrı Paşa, Osmanlı Devleti’nde siyasi, fikrî, idarî değişimlerinin had safhada olduğu ve bunun etkilerinin ciddi bir şekilde topluma yansıdığı bir zaman diliminde yaşamıştır. Bu süreç aynı zamanda Tanzimat sonrası değişimin taşradaki yansımasının tahlil edilebilmesi bakımından da önem arz etmektedir. Bu bağlamda Sırrı Paşa’nın görevleri göz önüne alındığında zikredilen dönemde Osmanlı Devleti’nin sosyal, kültürel ve siyâsî durumu hakkında da fikir sahibi olunabilecektir.
Her ne kadar Sırrı Paşa, geleneksel anlayış çerçevesinde “Kâfi bana bilmek beni hiç bilmesin âlem, zira büyük afettir o şöhret neme lâzım!” diyerek kendisi hakkında bilgi vermekten kaçınmaktadır. Bununla birlikte onun faaliyetleri ve yönetim anlayışı, hayatını Osmanlı taşra memuriyetlerinde geçiren, dinî eserler telif eden bir Osmanlı bürokrat-aydınının düşünce sistemini ve dönüşüm yüzyılında Osmanlı taşra idare sisteminin uygulama örneklerini anlamak bakımından önem arz etmektedir.
Tarihî biyografi salt bir hayat hikâyesi olmayıp tarihi bir dönemin belli kesitlerine ışık tutmayı amaçlar. Elinizdeki bu çalışmada Sırrı Paşa’nın düşünce tarzından, eserlerinden ve idarecilik yönünden yola çıkılarak yaşadığı döneme ait önemli tespitlerde bulunulabilir. Bu bağlamda Sırrı Paşa’nın hayatı, bireysel bir biyografi olmaktan ziyade Osmanlı tarihinin, II. Abdülhamid Döneminin, şehir tarihlerinin ve tefsir ilminin dikkate değer bir bölümüdür.
