Anabasis’ten Atatürk’e Seyahatnamelerde TRABZON
Trabzon’dan sözeden ilk yazılı kaynak olan Yunanlı komutan Ksenophon’un M.Ö. 400 yılına tarihlenen Anabasis adlı kitabından başlayarak, Mustafa Kemal Atatürk’ün mal varlığını Türk ulusuna bağışlama kararını açıkladığı 1937 ziyaretine kadar Trabzon’a gelmiş yerli ve yabancı seyyahların kent hakkındaki öznel görüşlerini içeren metinlerden oluşmaktadır. Bu nedenle seyyahlardan birinin kente ilişkin herhangi bir saptamasına diğeri tamamen karşıt bir görüş ileri sürebilmektedir. Nitekim Evliya Çelebi’nin lezzetinden büyük övgüyle bahsettiği “Hamsi”den, Katip Çelebi “murdar bir balık” olarak söz edebilmektedir. Perslerle yapılan savaştan yenik olarak Trabzon üzerinden ordusunun başında ülkesine dönen Yunanlı komutan Ksenophon’dan Timur’a elçi olarak gönderilen İspanyol Clavijo’ya, ünlü seyyah Evliya Çelebi’den Trabzon doğumlu Bıjişkyan’a, ünlü Fransız arkeolog Prof. Texier’den Alman tarihçi Fallmerayer’e, İngiliz elçisi Palgrave’den Ukraynalı elçi Frunze’ye kadar değişik tarihlerde, değişik amaç ve görevlerle (kimi misyoner, kimi casus, kimi bilim adamı, kimi diplomat vb.) yolu Trabzon’dan geçmiş 22 adet yerli ve yabancı gezginin kent hakkında verdikleri bilgilerin kronolojik olarak sıralanmasıyla oluşan kitap Mustafa Kemal Atatürk’ün 1937 gezisindeki izlenimleriyle son bulmaktadır. Seyahatname metinlerinin içinde gerek biçimsel gerekse sanatsal açıdan diğerlerinden farklı olan biri vardır ki o; ünlü romancı Peyami Safa’nın, yaşadığı dönemde “şair-i mâder-zâd” (anadan doğma şair) olarak adlandırılan babası Trabzonlu İsmail Safa’ya ait lirik bir manzum seyahatnamedir. Kitap, özellikle kronolojik düzeniyle okuyuculara Trabzon tarihinde bir gezinti yapma olanağı sağlanmasının yanında bir tarih kentinin profili de gözler önüne serilmekte, kitabın sonunda yeralan kente ilişkin yabancılar tarafından çizilmiş 20 adet gravür de 18 ve19. yüzyıl Trabzon’u hakkında görsel bilgi sunmaktadır.
Satın Al
